Een museum is een permanente instelling zonder winstoogmerk, in dienst van de samenleving, gericht op het onderzoeken, verzamelen, bewaren, interpreteren en tentoonstellen van materieel en immaterieel erfgoed. Musea zijn openbaar, toegankelijk en inclusief en bevorderen diversiteit en duurzaamheid. Ze werken en communiceren ethisch, professioneel en met participatie van gemeenschappen. Musea bieden een verscheidenheid aan ervaringen met het oog op educatie, genoegen, reflectie en kennisuitwisseling."

Museumdefinitie -  ICOM Nederland

Elk museum heeft zijn collectie: die vormt er de basis van. Het museum bepaalt wat het wil verzamelen en heeft als taak die verzameling naar beste vermogen te onderzoeken en te bewaren, zodat de getuigenissen van allerlei menselijke activiteiten en interesses aan de huidige en toekomstige generaties kunnen worden getoond. Het toegankelijk maken van die getuigenissen voor het publiek is dus het uiteindelijke doel: het museum gaat zijn collectie presenteren en de bezoeker erover informeren. 

Een museum heeft dus ook een dubbele focus: het verzamelen/bewaren en het presenteren/informeren met de schakel onderzoek ertussenin. (MHKA)

Publieksbegeleiding 

• Kunstbemiddeling; Het toegankelijk maken van kunst voor een breed publiek.
• Museumeducatie: Educatieve programma’s die worden aangeboden door een musea.

Educatie in musea is ook wel de ‘kunst van het vragen stellen’ genoemd (Wartna in Grondman et al., 2010, p. 389). Door vragen te stellen zet de rondleider een dialoog met leerlingen in gang en kan hij leerlingen aanzetten tot zinvolle leeractiviteiten als activering van kennis, emoties, interesse en ervaringen, reflectie, inleven en het innemen van een ander perspectief.

Excursie Antwerpen

Op 16 mei bezocht ik twee musea in Antwerpen: het KMSKA (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen) en het MHKA (Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen).
Het doel van dit bezoek was om een kijkje te nemen in de werking van een kunstinstelling, specifiek gericht op kunsteducatie en kunstbemiddeling.

Tijdens dit bezoek was het mijn opdracht om onderzoek te doen naar hoe musea kunsteducatie of kunstbemiddeling vormgeven. Ik wilde observeren op welke manier deze instellingen omgaan met het informeren en betrekken van hun publiek.

Bij het KMSKA kreeg ik een rondleiding bij de tentoonstelling Hans Op de Beeck – Nachtreis. De gids gaf een uitgebreide toelichting op het werk van deze beeldende kunstenaar. De tentoonstelling bestond uit grijze, gedetailleerde sculpturen – levensgrote beelden wisselden af met sterk verkleinde of juist vergrote objecten. Alles deed denken aan een surreële droomwereld. Hoewel de gids interessante informatie gaf, vond ik het jammer dat er geen mogelijkheid was tot interactie of het stellen van vragen. De rondleiding duurde 1,5 uur en was naar mijn gevoel te lang en te eenzijdig informatief. Een meer beknopte aanpak met ruimte voor dialoog had mijn leerervaring verbeterd.

Bij het MHKA bezocht ik de tentoonstelling Hugo Roelandt – Het einde is een nieuw begin. Roelandt was een multidisciplinair kunstenaar en een belangrijk figuur binnen de Antwerpse avant-garde. Zijn werk behandelde thema’s als gender, identiteit en maatschappelijke structuren. De tentoonstelling bevatte onder meer fotografie, installaties en performancekunst. Helaas begon onze rondgang met de lift, waardoor we de algemene inleiding misten. Dit maakte het lastig om context te krijgen bij wat we zagen. Hoewel sommige performances me aanspraken, vond ik de informatievoorziening onduidelijk en moeilijk te volgen.

In een ‘klassieke’ rondleiding luisteren leerlingen vooral naar het verhaal van de rondleider die toelichting geeft bij een reeks museumobjecten. In een ‘interactieve’ rondleiding is meer sprake van samen kijken, nadenken, praten over objecten en betekenisgeving.

Ik heb ervaren hoe belangrijk het is om als museumeducator goed op de hoogte te zijn van de inhoud en structuur van het museum. Zonder die kennis is het lastig om effectieve educatieve programma’s te ontwerpen. Persoonlijk vind ik de interactie tussen bezoekers leuk en interessant. Via verhalen te delen, ontwikkel je verschillende inzichten. Daarnaast is het van belang dat zowel het gebouw als het aanbod van het museum je erg moet aanspreken om verhalen goed te kunnen overdragen. 

Tegelijkertijd zie ik de waarde van mijn bijdrage: met mijn achtergrond en interesse in kunsteducatie kan ik een toegevoegde waarde bieden aan musea of kunstinstellingen. Ik zie hierin kansen om als professional ingehuurd te worden om bij te dragen aan hun educatieve werking en frisse inzichten als het gaat om het toegankelijk maken van een museum of andere invalshoeken van het museum aantrekkelijk te maken voor een groter publiek.